Web Analytics Made Easy - Statcounter
به نقل از «جماران»
2024-05-08@12:50:38 GMT

نکات نادیده در قیام مختار

تاریخ انتشار: ۲ مهر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۰۷۹۹۹۷

نکات نادیده در قیام مختار

پایگاه خبری جماران: چندی پیش در یک گزارش رسانه‌ای کسی دربارۀ مختار ثقفی گفت که او انقلابی نبود. اینکه یک جریان تاریخی را در چهارچوب واژگان و معانی امروزی تعریف کنیم، چندان پذیرفتنی نیست. سریال مختارنامه پیشترها در رسانۀ سراسری ساخته شد و چون برای مردمان دلنشین است بارها پخش شده است. همان زمان ساختن سریال نیز صدای مخالفتهایی شنیده شد و البته موافقانی دانشمند هم از ساخت این اثر حمایت کردند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به هر حال مختار به‌رغم موافقتها و مخالفتها نه تنها در میان مردم امروز سرزمین ما بلکه در طول تاریخ مورد توجه فراوان بوده است از این‌روست که سروده‌های مستقل فراوانی دربارۀ او در دست است که سابقۀ آنها تا قرن پنجم می‌رسد و از این زبان به بسیاری از زبانهای شرقی برگردانیده شده است. برخی از این منظومه‌ها تا 30000 بیت اند و برخی دیگر به نثر و می‌توان آن را در قالب جریانی ادبی ـ حماسی پی‌گیری کرد. بر مزار او در کنار مسجد کوفه ایرانیان از اظهار علاقۀ به او هیچ کم نمی‌گذارند. برخی از خاندانهای معتبر پایتخت با نام خانوادگی ثقفی به این پیوستگی افتخار می‌کنند. از جمله خانوادۀ همسر مرحوم امام که در پیشینۀ آنها دانشمندان به نامی بوده‌اند. برخی محلات و کوچه‌های تهران با همین نام خوانده می‌شوند. ازجمله کوچۀ ثقفی در بازار آهنگرها که البته نام آن با این خاندان پیوندی ندارد. در تعزیه‌ها و نمایشهای شاد و سنت نقاشی ایرانی نیز مختار جایگاه ویژه‌ای دارد. پدر مختار ثقفی از کسانی بود که در فتوحات عربی قرن نخست هجری در زمان خلافت عمر در جنگ معروف به جسر در نزدیکی کوفۀ بعدی در زیر پای پیلی که در سپاه ایران بود کشته شد و برادر و عموی او نیز کشته و ایرانیان پیروز شدند. قبیلۀ ثقیف که به طور عمده در حجاز در منطقۀ طائف در شمال مکه ساکن بودند به فرهیختگی، سواد و داشتن خط و ربط مشهور بودند و کلمۀ ثقافه به معنای فرهنگ با این سابقه بی‌ارتباط نیست. در جریان قیام مختار برای خونخواهی حسین سیدالشهداء انبوهی از ایرانیان در آوردگاه او جمع شدند اما عجب آنکه در میان یاران حسین سیدالشهداء در روز عاشورا نام هیچ ایرانی دیده نمی‌شود و حتی در وقایع کوفه پس از ورود جناب مسلم بن عقیل چهره‌ای با چنین شناسنامه‌ای نمی‌شناسیم. حال چگونه است که ظرف دو سه سال پس از واقعۀ کربلا تا این حد شاهد حضور ایرانیان در پاسداشت مقام حسین و یاران او هستیم. مختار بر اساس روایت مختارنامه‌ها و البته واقعیتهای تاریخی کاری بزرگ انجام داد او در شناسایی و مجازات مسببان واقعۀ کربلا قدم برداشت و در این کار موفق بود و ذکر خیری از او در گفتار علی ابن حسین زین‌العابدین داریم که دل اهل بیت را شاد کرد. اما این کار او به مدد یاری مالی و معنوی و جانی ایرانیان یا همان موالی کوفه ممکن شد. ایرانیان از همان آغاز قیام که به حکومت بیش از یکسال او انجامید به دادن باج و خراج مناطق مختلف ایران به او ادامه دادند. یعنی در واقع او را به عنوان خلیفه و یا حاکم پذیرفته بودند. از سوی دیگر راوی می‌گوید از بین سپاهیان مختار عبور کرده و جز فارسی سخن دیگری نشنیده. این روایت گزافه‌گویی و اغراق نیست. زیرا اتفاقاً چند جملۀ موجود به فارسی در روایتهای تاریخی سدۀ اول در همین دورۀ مختار در کوفه به زبان آمده. مثلاً «این بار دروغ گفت» که به همین ترتیب در تاریخ طبری ذکر شده است. با چنین رویکردی مختار به قدرت رسید. او نخستین کسی است که از قریش برنیامده و در این حال حکومت برپا کرد. شاید از این روست که مورخان رسمی نام او را در سلسلۀ خلفا نیاورده‌اند. برای شکست مختار دلایلی برشمرده‌اند. اما شاید یکی از آنها مورد غفلت واقع شده و آن رفتار کینه‌جویانۀ بزرگان و شیوخ قبایل عربی کوفه با او بود که عملاً همچون ماجرای کربلا حتی پس از نوشتن نامه به حسین سیدالشهداء همدست شامیان شدند. این رفتار ناشی از شیوه‌ای است که مختار در تقسیم اموال داشت و در آن به عرب و غیرعرب به تساوی حقوق می‌داد و موجب رنجش بزرگان طوایف عربی در کوفه شده بود. با اینهمه حکومت او به مراتب از قیام توابین و قیام حرّه و قیام فرزندان زبیر کارسازتر بود زیرا آنها کاری از پیش نبرده بودند. اما مختار دست کم همۀ سران سپاه کوفه را که در کربلا حاضر شده و به جنایتهای خود افتخار می‌کردند به سخت ترین صورت به همان شیوه که عمل کرده بودند مجازات کرد. با همۀ این احوال معلوم نیست که چرا از آن‌همه توان ایرانیان که در کار مبارزۀ مختار با خلافت شام مشارکت داشتند در نقل وقایع آغاز و انجام کربلا خبری نیست.

آیا آنجا هم گروههای ممتاز عرب مانع ظهور و بروز توانایی و اخبار ایرانیان شدند؟ آیا اصلاً کسی با آنها تماس گرفت و از آنها خواست که به مدد لشکر حق بپیوندند؟ آیا در آن شرایط امکان تماس مستقیم با آنها جز از طریق شیوخ قبایل وجود داشت؟ آیا می‌توان گفت که شهادت حسین سیدالشهداء و وقایع کربلا آنقدر گسترده و تأثیرگذار بوده است که ایرانیان را یکباره به حرکت واداشت تا به حمایت همه‌جانبه از خونخواهان آن حضرت بپردازند؟ جالب آنکه روایتگران نخستین قیام مختار باز هم چندان نشانی از ایرانیان نمی‌دهند. به هر حال قیام مختار ایرانیان را پس از تقریباً نیم قرن سکوت وارد عرصۀ تأثیرگزاری در سیاست کرد و همین جریان بود که از میانشان کسانی برخواستند که دور از کوفه و شیوخ عرب، در خراسان بزرگ به‌ویژه مرو و نیشابور هسته‌های مبارزه و مقاومت برعلیه بنی‌امیه را تشکیل دادند و در روز عاشورا، پس از یک روز توقف در پشت دیوار شهر، وارد کوفه شدند و سرانجام خلافت امویان را به زیر کشیدند. بنابراین حرکت مختار نه تنها در زمان خودش بلکه پس از آن نیز همچنان، به‌ویژه در میان ایرانیان و دوستداران اهل بیت امتداد یافت و از همین‌روست که توانست وارد ادبیات شعری و داستانی و حماسی ماندگار زبان فارسی شود و از آنجا به گستره‌های دیگری راه یابد.

منبع: جماران

کلیدواژه: افغانستان سهام عدالت لیگ برتر لیگ قهرمانان مقدماتی جام جهانی واردات خودرو ویروس کرونا احمد مسجد جامعی احمد مسجدجامعی احمد مسجدجامعي سریال مختارنامه مختار ثقفی افغانستان سهام عدالت لیگ برتر لیگ قهرمانان مقدماتی جام جهانی واردات خودرو ویروس کرونا حسین سیدالشهداء قیام مختار

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jamaran.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جماران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۰۷۹۹۹۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

قدیمی ترین متن مبارزاتی امام خمینی و انتشار دست‌نوشته‌ رهبری در دفتر کتابخانه وزیری برای نخستین بار + عکس

به گزارش جماران از پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ امام خمینی در سال 1323 مطلبی را در دفترچه یادداشت های آقای وزیری مکتوب کرد که امروزه به عنوان قدیمی ترین متن مبارزاتی ایشان از آن یاد می شود و به نامه قیام لله مشهور است. در این مکتوبه که پس از تبعید رضا خان و در ابتدای سلطنت محمدرضا پهلوی نگارش شده است امام با مهیا دانستن شرایط برای قیام اسلامی از حق طلبان درخواست می کند که منافع شخصی را رها کنند و به فکر حرکت اصلاحی به منظور اعاده اسلام باشند.

یکی از نکات بسیار مهم این نامه امتزاج دقایق عارفانه و آیات قرآنی به منظور انعکاس وظیفه کنشگری عموم و خواص است. از آغاز که با استناد به آیه "قُلْ اِنَّما اَعِظُکُم بِواحِدَةٍ أنْ تَقُومُوا لله مَثنی وَ فُرادی" کلام پی گرفته می شود و با حکایت مبارزات پیامبران ادامه پیدا می کند و درنهایت با استناد به آیه " وَ مَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهاجِراً اِلَی الله ِ وَ‌‎ ‎‌رَسولِهِ ثُمَّ یُدرِکْهُ الْمَوتُ فَقَد وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَی الله" سخن پایان می پذیرد.

 

 

 

 

 

30 سال پس از نگارش این متن توسط امام خمینی در تاریخ 1353/1/17 آیت‌الله سید علی خامنه‌ای نیز دست خطی را در این دفتر مرقوم می کنند که امروز برای نخستین بار توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر می شود.

آیت‌الله خامنه‌ای نیز در یادداشت خود با استناد به آیه " وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ لَتُبَیِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَکْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْا بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا" از عدم کنشگری متولیان امور دینی و عموم امت اسلامی در قیام برای تحقق اسلام گله کرده و آمدن روزی را آرزو دارد که با کنار رفتن مکاتب مادی و سست پایه، اسلام به عنوان برنامه زندگی و بنیان اساسی نظام اجتماعی به کار گرفته شود.

 

 

متن کامل این نامه بدین شرح است:

«زیارت گنجینه گرانبهائی از کتاب و نوشته ی اسلامی که محصول کوششی ارجمند است بیننده را به یاد اقیانوس بیکران فرهنگ عمیق و غنی و عریق اسلام عزیز می افکند که در روزگار ترکتازی افکار و مکاتب و فرهنگهای سست و بی پایه ی بشری و در عهدی که پوشالی ترین بنیانهای فکری را در فکر و دل جهانیان مرتبت‌ها و پایگاه‌هاست همچنان و همچنان در عزلتخانه ی کتابها و کتابخانه ها زندانی است و در محوطه ئی بسی دور از زندگی و عمل پیروان اسلامی، تبعیدی. و متولیان و منادیان و مدعیانش را چیزی که کمتر به خاطر است و بیشتر در نسیان، رسالت و مسئولیت و تعهد خطیری است که قرآن و اسلام بدوش آنان نهاده که: و اذ اخذ الذین اوتو الکتاب لتبیننه للناس و لا تکتمونه .... به امید آن روز که امت عظیم اسلام، قرآن و اسلام را همچون برنامه ی زندگی و بنیان اساسی نظام اجتماعی به کار گیرند... به امید بیداری ها و درس گیری ها... به امید تجلی حماسه ی اسلام و تشیع در زادگاه و پرورشگاه اسلام و تشیع

در روز دوشنبه 12 ربیع الاول هزار سیصد و نود و چهار هجری قمری

در حضرت مؤسس عالیقدر کتابخانه ادوم الله برکات وجوده الشریف نگاشته آمد

53/1/17

سید علی خامنه‌ای »

دیگر خبرها

  • کشورهای بدون ویزا برای ایرانیان
  • کشاورزی و سیستم‌های آبیاری ایران باستان
  • نکات ایمنی مهم برای شارژ کردن گوشی های هوشمند؛ اگر موبایل دارید، بخوانید
  • نکات مهم در انتخاب گیربکس صنعتی
  • بازگشت هانسی فلیک به بایرن مونیخ، احتمالی که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت
  • ۳ هزار زنجانی به مراسم سالگرد ارتحال امام خمینی(ره)اعزام می شوند
  • ۳ هزار زنجانی به مراسم سالگرد امام راحل اعزام می شوند
  • مهمترین نکات در رانندگی با خودروی دنده اتومات
  • طرز تهیه کوکی شکلاتی + نکات مهم و فوت و فن‌ها
  • قدیمی ترین متن مبارزاتی امام خمینی و انتشار دست‌نوشته‌ رهبری در دفتر کتابخانه وزیری برای نخستین بار + عکس